n de derde aflevering van het NTR-programma ‘Het Verhaal van Nederland’ wordt het verhaal vertelt van de Friezen en de Franken in ons land. Wie waren deze mensen en welke belangrijke beslissingen zijn door hen genomen? Reis mee in de tijd van 10 afleveringen door ‘Het Verhaal van Nederland’: van de prehistorie tot de vroege middeleeuwen. En van de Gouden Eeuw tot de Tweede Wereldoorlog. Hoe is ons land, zoals we dat nu kennen ontstaan? Wie waren de grondleggers? Wie waren historisch gezien de belangrijkste personen van ons land? Oude tijden herleven vanuit de personages, maar ook historici, experts en archeologen komen aan het woord. Acteur Daan Schuurmans onderbreekt de scènes op een prettige manier met indrukwekkende achtergrondinformatie. Deze derde aflevering staat in het teken van de Friezen en Franken.
De verhalen uit ‘Het Verhaal van Nederland’ gaan langs prachtige wandelingen in Nederland, versterkt door de Podwalk – de podcast speciaal geproduceerd voor deze serie. Ik neem je in deze blog graag mee door de afleveringen van ‘Het Verhaal van Nederland’ én de bijbehorende wandelroutes die bij deze aflevering horen.
Het Verhaal van Nederland - Friezen en Franken
Het is 700 na Christus. Nederland staat volledig onder water. Heel veel water. Het water dat voor leven zorgt. En zorgt dat het onleefbaar is. Het bewijst dat 1300 jaar terug ons land al kwetsbaar was voor water; het is nooit veranderd.Pas eeuwen later, toen het land hier en daar droog kwam te liggen, was het leefbaar genoeg voor nieuwe stammen om er een leven op te bouwen. Niet zonder slag of stoot; het water was nog steeds een van de grootste vijanden.
De religie van de Friezen: Verhaal van Nederland
Om te beschermen tegen het water werden terpen gebouwd. Niets meer dan een door de mens opgeworpen heuvel om zich te beschermen tegen het water. Wist je trouwens dat ‘terp’ een Fries woord is? Tegen diezelfde ‘terp’ zeggen ze in Groningen ‘wierde’ en in Noord-Holland ‘werf’. Hoe meer de tijd verstreek, hoe meer terpen uiteindelijk een dorp werden: de terpen leken bijna met elkaar vergroeid te zijn. Het werd een dorp op verhoging. Alles werd aangegrepen om het volk te beschermen tegen het water, tegen ziektes en tegen een slechte oogst.
Natuur als heiligdom
In de ogen van de Friezen was alles in de natuur een heiligdom. Dat kon een mooie steen zijn, dieren, een boom of zelfs boomschors. Eén van die bepalende rituelen was het brengen van offers. En niet zomaar offers, maar mensenoffers. Als de oogst werd overstroomd, werd dat gezien als een vloek van god. Kinderen werden geofferd door verdrinking in de opkomende vloed.
Friezen: het offeren van mensen
Het is niet onlogisch om te denken dat een mensenleven in die tijd minder waard was dan nu. Toch is dat niet waar. Het is moeilijk voor te stellen, het geven van mensenoffers. Toch blijkt uit onderzoek dat het bij Germaanse stammen zoals de Friezen het eenmaal zo gebeurde, het was deel van hun leven. Het was de nuchterheid van de Friezen.
‘Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg’
Ze laten zich niet iets wijsmaken: ‘doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg’, had prima een uitspraak kunnen zijn van hen. De Friezen kenden dan ook geen rangen of standen. Ze zouden zich nooit aan een heerser onderwerpen. Behalve aan de natuur, dat was hun heiligdom.
Radbot: koning van Nederland
De Friezen waren vrije boeren, ze kennen geen gezag, geen rangen. In het westen van Nederland was dat wel anders. Daar was koning Radbot (ook wel bekend als koning Radbout) aan de macht, al was hij formeel geen koning. Radbot was een bewuste man, hij kende het reilen en zeilen van de macht. En hij wilde niets liever dan het land dat de Friezen in bezit hadden. Dat was namelijk kostbaar land; waar handel werd gedreven en water werd overwonnen. Daar zou hij alles voor doen. En hij wist ook: dat moet precies gebeuren. Hij nam de tijd voor de Friezen, overlaadden ze met wapens en sieraden: hoe duurder de schat, hoe meer vertrouwen hij wilde uitstralen.
Handel langs de kust
De Friezen woonden niet alleen in Friesland, zoals hun naam doet vermoeden. Ze woonden onder andere langs de kustgebieden van Nederland, op een smalle strook. Ons binnenland lag in de vroege Middeleeuwen vol met veenmoeras, zo gevaarlijk dat de Friezen over land niet te bereiken waren. Je zou denken dat de Friezen daardoor geïsoleerd leefden, maar dat is niet waar. Friezen zagen hun water niet als grens, maar als verbinding. Het was voor hen een internationale verbinding. Juist door deze internationale waterverbindingen kwam de handel op gang. Onder andere handelaren uit Denemarken en Scandinavië kwamen naar ons land om handelswaar te kopen en te verkopen.
Dorestad: de stad van de handel
De grootste handelsstad van ons land werd Dorestad. Niet gek, want het lag precies gunstig als knooppunt van diverse vaarwegen. Dorestad ligt ongeveer op de plek dat we nu kennen als Wijk bij Duurstede. Van alle kanten kwamen handelaars aan in Dorestad; vanuit de Rijn en de IJssel kon via boten handel worden gedreven. Dorestad was door het omliggende water overigens geen vesting, het lag met steigers in de Kromme Rijn met voorraadschuren waar veel geld doorheen ging.
Munten slaan in Dorestad
Niet alleen werd er veel handel gedreven, maar werden er ook veel munten geslagen. Dit, hier in Dorestad was het grootste handelscentrum van Noordwest-Europa. Het meest kostbare in Dorestad? De mantelspeld. Dit was echt het symbool van de welvaart. Een speldje met verschillende kleuren glas en edelstenen. Een levendige handelsstad, die niet lang meer in handen zou blijven van de Friezen.
Pieterpad etappe 11: Hellendoorn – Holten (Sallandse Heuvelrug)
D e Pieterpad etappe 11 over de Sallandse Heuvelrug is naar verluidt de allermooiste etappe van het Pieterpad. En daar
Wandelen Holterberg Wereldtijdpad, Sallandse Heuvelrug
O ver de Holterberg loopt een bijzondere wandelroute: het Wereldtijdpad. Oprecht een bijzonder pad, want ik heb nog nooit zoveel
Maak kennis met de Franken
Terwijl de Friezen in het noorden lustig handel verdrijven, komt er in het zuiden van Nederland een nieuw volk wonen: de Franken, een verzameling van Germaanse stammen. Ze zien zichzelf als waardige opvolgers van de Romeinen. Ze wonen in bouwwerken van hun Romeinse voorouders en willen niets liever dan alle landen innemen die bij het Romeinse Rijk horen. Daar hoort Nederland ook bij. De Franken zijn een militaire grootmacht, stevige mannen met stevige wapens. En de Franken hadden hun oog op iets dat nog veel machtiger was: Dorestad.
Lang niet zo sterk
De Friezen vechten terug, al zijn ze lang niet zo sterk als de Franken. Het kost de Franken dan ook niet veel moeite om Dorestad in te nemen. Door deze annexatie hebben ze in een klap controle op de enorme goederenstroom. Een super waardevolle plek in de vroege Middeleeuwen. In Dorestad werd bijgehouden waar tol op werd geheven. Zoals op dierenhuiden, op wijn uit het Rijnland of Fries laken (een soort wollen stof). Maar het blijft lang onrustig in Dorestad: Radbot en z’n vrienden laten zich niet weghouden bij de rijkdom. Al zijn de Franken nog zo sterk, de Friezen laten zich er niet makkelijk onder krijgen. Tot er hulp komt voor de Franken, uit onverwachte hoek.
De start van het christendom in Nederland
Het zijn de missionarissen uit Engeland. Ze komen het Christelijke geloof verspreiden, het woord van God. De zendelingen richtten zich niet op het gewone volk, maar op de machthebbers, de koningen, de hoofdmannen: de Franken. De missionarissen krijgen dan ook Frankische militairen mee om te beschermen. Een heel vredige tocht van de missionarissen was dit overigens niet: de Friezen waren altijd al een volk geweest met eigen regels. Het geloof was volgens hen een vrije keuze. Een grote man die daar verandering in ging brengen. Dan moest er wel een heel groot wonder gebeuren, wilden de Friezen zich bekeren.
Christendom in Nederland
De missionarissen wisten heel goed hoe ze het woord konden gebruiken om anderen te bekeren: geen moeilijke woorden, maar heldere woorden. En daden. Want die mystieke gevouwen handen, waren nieuw voor de Friezen. Was was dat voor uiting? Het bracht veel onbegrip. Zeker toen ook de missionarissen begonnen met het vernietigen van gebouwen waarin heidense goden werden aanboden. De christelijke god was immers veel groter, volgens de missionarissen. De Friezen laten het zich niet gebeuren, ze geloven de gelovigen niet.
Hiken in Noorwegen: Dalsnuten (Sandnes)
V erken Dalsnuten, de top die vele wandelaars bezoeken aan de oostkant van Gandsfjorden in Sandnes. Neem een korte wandeling
Hiken in Noorwegen: Trollpikken, Eigersund
I n Noorwegen kun je werkelijk prachtige hikes maken. Eén van die hikes die je zeker eens gemaakt moet hebben,
Radbot, was hij Christelijk?
Hoewel de Friezen hard vochten tegen het onbekende geloof, kwamen er steeds meer christelijke Friezen bij. Wie zich tot christen laat dopen, breekt radicaal met het verleden. De dochter van Radbot bekeerde zich tot het christendom. Dat bracht voor Radbot een groot dilemma: liet hij zich ook bekeren? En liet hij daarmee zijn belangrijke handelsstatus achter zich? Hij zou zich moeten vervreemden van zijn niet-christelijke vrienden, wat nadelige gevolgen zou kunnen hebben voor de handel. Maar aan de andere kant: kon hij het zich veroorloven, dat zijn dochter in een andere hemel terecht zou komen dan hij? Koos hij voor het geloof van zijn voorouders of dat van zijn dochter?
Liever heidens dan christelijk
Het antwoord liet niet lang op zich wachten: Radbot was liever bij zijn dappere voorouders in de heidense hemel, dan bij de armoedzaaiers van christelijken. Hij koos voor de handel. Hij blijft trouw aan zijn Friese geloof. Ook al wordt hij keer op keer verslagen door de sterkere – inmiddels – christelijke vijanden. Hoewel hij geen slechte militaire leider was, wordt hij gedwongen om de vrede te sluiten. De christelijken zijn te sterk en hij staat een groot gebied af aan de vijand.
Radbot verslagen
Nu Radbot pas echt verslagen was, komt de bekering pas echt van de grond. Door het werk van missionarissen ontstonden overal christelijke gemeenten die zich met elkaar verbonden. Aartsbisschop Bonifatius is de nieuwe leider van de christelijke kerk. Een – zoals we nu weten – ongeduldige man, een man van de regels. Ging de doop niet volgens de officiële voorschriften? Dan moest het opnieuw. En opnieuw. Totdat het volgens hem voldeed aan de officiële regels die bij het christelijke geloof hoorden.
Knuffelgehalte
Hij is niet zomaar een aartsbisschop. Het is een heilige die niet echt bekend staat om zijn knuffelgehalte. Integendeel juist. Hij had een directe aanpak, het was een hervormer van de kerk. Vooral daar lag zijn kracht. Hij stichtte talloze kerken en bisdommen, waarvan er vele in Duitsland nog steeds bestaan.
Het zware leven van Bonifatius
Hij is 80 jaar, heeft een zwaar leven achter de rug maar het bekeren van de Friezen zou hij nooit opgeven. Ook niet op zijn laatste missie naar Dokkum, waar hij van plan is om te sterven als martelaar. Want pas als martelaar zou hij volgens zijn geloof in de heilige hemel terecht komen. Onder begeleiding van Frankische militairen doet hij wat hij altijd al gedaan heeft: kerken bouwen, heidense gebouwen vernietigen en niet-christelijke bewoners doden.
De dood van Bonifatius
Hij slaat een tentenkamp op bij Dokkum, om daar een grote groep Friezen te bekeren waarmee hij heeft afgesproken. Maar in plaats van bekeerlingen aan te treffen, wordt hij middenin de nacht wakker van een heftig gespuis. Zijn Frankische militairen zijn in heftig gevecht met de Friezen. Bonifatius wordt er wakker van. Hij wordt wakker, kruipt uit bed en negeert het bevel van zijn lijfwachten om in zijn tent te blijven. Bij het gevecht verheft hij zijn stem: ‘fantastisch dat we hier ons martelaarschap kunnen beleven’. En hij beveelt zijn soldaten te stoppen met vechten. Het zijn de laatste minuten van Bonifatius en zijn Frankische soldaten.
Architect van christelijk West-Europa
Na zijn dood is Bonifatius misschien nog wel populairder dan bij leven. Eeuwenlang wordt Bonifatius als heilige vereerd. En hoewel hem veel historisch geweld is aan te rekenen, wordt hij nog steeds gezien als belangrijk architect van het christelijke West-Europa.
Podwalk 'Het Verhaal van Nederland'
De makers van ‘Het Verhaal van Nederland’ hebben naast de aflevering ook een Podwalk gemaakt, een podcast over het gebied waar de aflevering over gaat. In deze Podwalk neemt Daan Schuurmans je mee op locatie mee op reis door de geschiedenis. Onder meer aan de hand van gebouwen, monumenten en natuur vertelt hij wat daar aan historie heeft afgespeeld.
Podwalks zijn 10 gps-gestuurde wandelverhalen door heel Nederland. Onder meer door Anloo, Nijmegen, Dokkum, Muiden, Deventer, Brielle, Hoorn, Hattem, Veenhuizen en Vucht.
Alles op een rijtje
Wandelroute
Strijd van de Friezen – Dokkum
Lengte
5 km
Soort wandeling
Start- en eindpunt
Parkeerplaats Mockamawei 5, 9121 CB Dokkum (gratis)
Horeca
Geen
Honden
Toegestaan, mits aangelijnd
Praktische tips
- De app is gps-gestuurd, dat betekent dat je de podcast alleen op locatie kan luisteren. Je kan de podcast dus niet thuis beluisteren.
- Download de gratis Podwalk App Het Verhaal van Nederland in de App Store of Play Store.
- De wandelroute door Dokkum laat je kennismaken met het pittoreske stadje en het alom aanwezige water.
